Kasteel van Horst

Met zijn donjon is het kasteel van Horst een belangrijk voorbeeld van middeleeuwse verdedigingsarchitectuur, die voornamelijk als statussymbool diende. Het ontstond in de vroege 15de eeuw en evolueerde tot een 17de-eeuws renaissancekasteel met fraaie muurschilderingen en bijzondere stucwerkplafonds van Jan Christiaen Hansche. Na de 17de eeuw bleef het kasteel vrijwel onaangeroerd. 

In 2017 besloot de vzw Herita, dat de site in erfpacht heeft, om het kasteel om veiligheidsredenen te sluiten voor het publiek. Een historische latrine van het kasteel was gedeeltelijk ingestort, en de kaaimuren aan de brug buikten gevaarlijk uit. Men liet de toestand van alle houtstructuren onderzoeken (fytopathologisch onderzoek), wat duidelijk maakte dat het bovenste gedeelte van de toren in zeer slechte toestand verkeerde. De torenspits moest worden verwijderd om het gevaar voor afwaaien of instorten te vermijden. 

Dit werk was een echt huzarenstukje, maar is vlekkeloos verlopen. De toren staat grotendeels in het water en is daardoor moeilijk bereikbaar. Vanuit een torenkraan werd de spits losgezaagd van de rest van het dak, en opgetild met behulp van een tweede kraan. Een klein dakje zorgt nu voor de tijdelijke afdekking van de toren, tot de spits gerestaureerd is en kan teruggeplaatst worden. In afwachting daarvan staat hij verankerd op een ponton in de vijver rond het kasteel.

De afname van de torenspits was aanvankelijk gepland voor 24 maart van dit jaar, maar daar stak de Coronapandemie een stokje voor. Ook in de zomer konden de werken niet uitgevoerd worden omwille van de mogelijke aanwezigheid van vleermuizen (tussen 1 april en 30 september). Intussen heeft het agentschap Natuur en Bos echter vastgesteld dat er in de torenspits helemaal geen vleermuizen aanwezig zijn, en dat er dus ook geen herlocalisatie van de diertjes nodig was.

Voor de restauratie sloot Herita een meerjarenpremieovereenkomst met de Vlaamse regering. Hierdoor krijgt Herita gedurende vier opeenvolgende jaren de nodige budgetten om het kasteel te herstellen. De eerste fase van deze overeenkomst omvat verschillende vooronderzoeken in de aanloop naar de restauratie van het kasteel, vooral naar de funderingen en de stabiliteit, gekoppeld aan archeologisch onderzoek. Tegelijkertijd wordt verder bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. In de volgende fasen kunnen dan de eigenlijke restauratiewerken uitgevoerd worden. Eerst zullen de donjon, de kapel, het trappenhuis, de brug en de toegangspoort aan bod komen. Daarna volgt de noordvleugel en de binnenkoer.